تاریخ شیعه پر از اندیشمندان و متفکران است. انسان‌های فرزانه‌ای که تلاش‌‌کرده‌اند مسیر حق و حقیقت را بر اساس آموزه‌های اسلام برای مسلمانان روشن‌تر و هموار‌تر کنند. بزرگ‌ترین اندیشمند تاریخ اسلام و شیعه حضرت علی( ع)است. سید رضی مجموعه‌ی اقوال امام اول شیعیان را در نهج البلاغه گرد آورده تا شیعه علاوه‌بر قرآن کریم راهنمای دیگری نیز داشته باشد.

نویسنده‌ی نهج البلاغه چه کسی است؟

ابوالحسن محمد بن حسین موسوی معروف به سید رضی یا شریف رضی متولد سال 359 هجری است. او از نوادگان امام موسی بن جعفر(ع) و علی بن الحسین(ع) است. سید رضی مردی سخاوتمند و با عزت‌نفس بوده است، او علاوه‌ بر گردآوری نهج البلاغه آثار ادبی و علمی زیادی را هم نوشته است. سید رضی شاگرد بزرگانی مثل شیخ مفید بوده است، و به بزرگانی چون شیخ طوسی درس داده است.

 علت نام گذاری نهج‌ البلاغه

نهج در لغت به معنای راه روشن؛ و بلاغت به معنای رسایی و شیوایی زبان است. سید رضی نام نهج البلاغه را به این دلیل نام‌گذاری کرد که این کتاب مناسب با حال و مقتضی به زمان با خوانندگانش سخن می‌گوید. سید رضی می‌گوید: «پس از تمام شدن، چنین دیدم که نامش را نهج‌البلاغه بگذارم؛ زیرا این کتاب درهای بلاغت و سخنوری را به روی بیننده خود می‌گشاید و خواسته‌هایش را به او نزدیک می‌سازد. هم دانشمند و دانشجو بدان نیاز است، و هم مطلوب سخنور و پارسا در آن وجود دارد. چون سید رضی خودش ادیب و شاعر بوده است، اقوال حضرت علی را از زاویه‌ی فصاحت و بلاغت بررسی کرده است و آن‌هایی را که دارای جذابیت بیشتری بوده‌اند انتخاب کرده است. او برای جمع‌اوری این کتاب بیشتر از پانزده سال زمان گذاشته است.

سبک نوشتار نهج البلاغه

سید رضی در نوشتن نهج البلاغه سبک خاصی را رعایت کرده است. این سبک سه ویژگی خاص دارد. اولین ویژگی این کتاب «گزینشی بودن» مطالبش است؛ به این معنی که سید رضی تمام اقوال حضرت علی را جمع‌آوری نکرده است. دومین ویژگی این سبک این است که سید رضی بلیغ‌ترین آموزه‌های امام علی (ع) را گردآوری کرده است. و سومین ویژگی این که سید رضی موضوعات نهج البلاغه را در حوزه‌های مختلف اعتقادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و ... بیان کرده است.

تقسیم بندی نهج‌البلاغه

سید رضی که اقوال امام علی(ع) را از میان کتاب‌های گوناگون استخراج کرده و با سبکی دلپذیر و مطلوب تنظیم نموده است، در مورد کمیت و کیفیت نهج‌البلاغه می‌گوید: «دیدم سخنان آن حضرت حول سه محور است، نخست خطبه‌ها و فرمان‌ها؛ دوم: نامه‌ها و پیغام‌ها؛ و سوم: کلمات حکمت‌آمیز و موعظه‌ها. خطبه‌ها و فرمان‌ها 241، نامه‌ها و پیغام‌ها 79، کلمات حکمت‌آمیز و موعظه‌ها 489، که هر کدام را در بابی مستقل قرار دادم.» وی در این باره می‌نویسد: «ادعا نمی‌کنم که من به همه‌ی جوانب سخنان امام(ع) احاطه پیدا کرده‌ام، به طوری که هیچ‌یک از سخنان آن حضرت را از دست نداده باشم، بلکه بعید نمی‌دانم که آن‌چه نیافته‌ام بیش از آن باشد که یافته‌ام و آن‌چه در اختیارم قرار گرفته‌است، کمتر از آن چیزی باشد که به دستم نیامده است.»

سید رضی در مقدمه‌ی نهج‌البلاغه

نهج‌البلاغه از لحاظ کیفیت دارای وجوه مختلفی و بی نظیری است؛ واژه‌ها، مفردات، کلمات و بافت و استحکام جملات، موسیقی کلام، لطافت سحرآمیز بیان، زیبایی و ارزش‌های ادبی، عمق معنانی و تاثیرگذاری شگرف آن هندسه‌ای را ایجاد کرده که غیر از قرآن نه سابقه داشته‌ است و نه در آینده کسی قادر است چنین سخن بگوید. اگر یک کتاب نهج‌البلاغه را فارغ از هر جلد و انتشارات و ناشری که باشد، ورق بزنید، با انواع موضوعات و مباحث، آن هم در اوج لطافت و زیبایی، بر قله‌ی حکمت و دانایی آشنا می‌شوید.

چرا سید رضی نهج البلاغه را جمع‌آوری کرد؟

سید رضی برای جمع‌آوری نهج‌البلاغه دلایل زیادی داشت. او پیش از گردآوری نهج‌البلاغه، کتابی به نام «خصائص الائمه» را نوشته بود، که در این کتاب سخنان پیامبران و ائمه را آورده بود و با خواندن سخنان حضرت علی(ع) و درک شیوایی کلام او تصمیم گرفت تمرکزش را به جمع‌آوری سخنان آن حضرت معطوف کند.

محورهای اصلی موضوعات نهج‌البلاغه

نهج‌البلاغه نه تنها از به‌خاطر الفاظ و ترکیبات زیبا و داشتن وجوه متعدد معنی بسیار قابل توجه است، بلکه تنوع موضوعی آن هم نظر بسیاری از اندیشمندان را به خود جلب کرده است. خواننده‌ی نهج‌البلاغه درکنار موضوعات خداشناسی و یکتاپرستی با مباحث اجتماعی و سیاسی روبه‌رو می‌شود. خوانندگان در نهج‌البلاغه آموزه‌های اخلاقی و اجتماعی را یاد می‌گیرند و با شیوه‌ی حکومت‌داری حضرت علی هم آشنا می‌شوند.

اعتبار نهج البلاغه

نهج‌البلاغه اثری محکم و معتبر است که احتمال وجود مطالبی خلاف روح اسلام و مخالف قرآن کریم و اصول عقلی و حسی در آن وجود ندارد. هرچند که نهج‌البلاغه تالیف سید رضی است و او مطالب امام علی(ع) را از کتاب‌های مختلف گزینش و استخراج کرده است. با توجه به دقت علمی سید رضی در این تالیف باید اعتراف کرد که هیچ سندی معتبرتر از الفاظ و معانی نهج‌البلاغه نیست. این کتاب از لحاظ لفظ و معنا در حد اعجاز است و تنها حضرت علی (ع) می‌توانسته چنین معجزه‌اسا سخن بگوید.

موضوع نهج‌البلاغه چیست؟

موضوعات بیان شده در نهج‌البلاغه آنقدر جامع و وسیع هستند که در قالب چند خط نمی‌گنجند. الهیات و خداشناسی، صفات الهی، رابطه‌ی خدا با مخلوقات از موضوعاتی است که در نهج البلاغه بیان می‌شود.

منابع علمی امام علی(ع)

امام علی(ع) نزد استاد مشخصی به جز پیامبر(ص) درس نخوانده است. از این رو منابع علم امام را می‌توان در این دسته‌ها گنجاند. قرآن اولین منبع حضرت علی(ع) بود. او در خطبه‌ی 122 می‌فرمایند: «قرآن با من است. از آن هنگام که یار آن گشتم (از همان ابتدای کودکی) از آن جدا نبودم» پیامبر اسلام (ص) را می‌توان منبع دیگر حضرت علی دانست، حضرت علی در مورد کمال پیامبر می‌گویند: «من روز و ﺷﺐ بر پیامبر وارد ﻣﻲ ﺷﺪم ﭘﺲ چنانچه ﺳﻮال ﻣﻲﻧﻤﻮدم ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲداد و ﭼﻨﺎﻧچه ﺳﻜﻮت ﻣﻲﻛﺮدم از ﺧﻮد ﺷﺮوع به ﺳﺨﻦ ﻣﻲﻛﺮد. آیه‌اي ﻧﺒﻮد که ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﺷﻮد ﻣﮕﺮ این‌که ﺑﺮاﯾﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ و ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﺗﺎوﯾﻞ آن را ﺑﺮاﯾﻢ ﻣﻲآﻣﻮﺧﺖ و در ﺣﻘﻢ دﻋﺎ ﻣﻲﻛﺮد ﺗﺎ آن‌چه به ﻣﻦ آموخته، ﻓﺮاﻣﻮﺷﻢ ﻧﺸﻮد. دﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ سینه‌ام ﻣﻲ ﮔﺬاﺷﺖ و ﻣﻲ ﻓﺮﻣﻮد: ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ سینه‌اش را از ﻋﻠﻢ و ﺣﻜﻤﺖ و ﻧﻮر اﺷﺒﺎع ﻓﺮﻣﺎ ﭘﺲ به ﻣﻦ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ به ﻣﻦ ﺧﺒﺮ داد که دﻋﺎﯾﺖ را در ﺣﻖ ﻋﻠﻲ ﭘﺬﯾﺮفتم.»

دانش گسترده‌ و پندهای امیرالمومنین (ع) آن قدر زیاد بود که در حوزه‌ی خاصی نمی‌گنجید، آن حضرت با تفکر و اندیشه و تدبر در تاریخ و اوضاع گذشتگان و احوال زمانه به درک و علم والا می‌رسید. و درآخر علم امام علی(ع) تفضلی الهی به آن حضرت بوده است، همان‌گونه که پیامبر(ص) با عنایت الهی عارف به معارف مختلف شد، امام علی (ع) نیز با عنایت الهی به علوم عمیق و گسترده دست یافت.

بهترین ترجمه‌ی نهج البلاغه از کیست؟

کتاب نهج البلاغه تاکنون به بیش از ده زبان دنیا ترجمه شده است. انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، لهستانی، روسی، اسپانیایی و فارسی تعدادی از زبان‌هایی هستند که نهج‌البلاغه به آن‌ها ترجمه شده است. انتخاب مشهور‌ترین ترجمه‌ی فارسی نهج‌البلاغه بسیار کار دشواری است اما بزرگانی چون «استاد حسین انصاریان»، «محمدمهدی جعفری»، «سید جعفر شهیدی» و «محمد دشتی» نهج‌البلاغه را ترجمه کرده‌اند. مترجمی ناشناخته اولین ترجمه‎ی نهج‌البلاغه را حدود قرن پنجم انجام داد و این کتاب بعدا به تصحیح عزیزالله جوینی بازنویسی شد.

به دلیل وسعت موضوعات مطرح شده در نهج‌البلاغه بزرگان زیادی در طول تاریخ آن را از وجوه مختلف بررسی کرده‌اند. بیشتر این بررسی‌ها به شکل شرحی جامع بر نهج‌البلاغه درآمده و منتشر شده‌اند. کتاب «معارج نهج‌البلاغه»، علامه ابوالحسن علی بن زید بیهقی در قرن ششم هجری قمری، «سیری بر نهج البلاغه» از مرتضی مطهری، «تفسیر موضوعی نهج البلاغه» از مصطفي دلشاد تهرانی و همچنین کتاب «شرح نهج‌البلاغه» از میثم بن علی بن میثم بحرانی در قرن هفتم میلادی و کتاب «ترجمه و تفسیر شرح نهج‌البلاغه» محمد تقي شوشتری در سال 1377 هجری شمسی از شرح‌های مهم نهج‌البلاغه هستند.

متاسفانه کتاب صوتی نهج البلاغه در فیدیبو موجود نیست اما شما می‌توانید برای خرید و دانلود کتاب و پی دی اف pdf نهج البلاغه از همین صفحه‌ فیدیبو در دسترس است.

در بخشی از کتاب نهج‌البلاغه می‌خوانیم

اما پرهیزکاران! در دنیا داراس فضیلت‎های برترند، سخنانشان راست، پوشش آنان میانه‌روی، و راه رفتنشان با تواضع و فروتنی است. چشمان خود را بر آن‌چه خدا حرام کرده می‌پوشانند، و گوش‌های خود را وقف دانش سودمند کرده‌اند، و در روزگار سختی و گشایش، حالشان یکسان است. و اگر نبود مرگی که خدا بر آنان مقدر فرموده، روح آنان حتی به اندازه‌ی برهم زدن چشم، در بدن‌ها قرار نمی‌گرفت، از شوق دیدار بهشت، و از ترس عذاب جهنم. خدا در جانشان بزرگ و دیگران کوچک مقدارند. بهشت برای آنان چنان است که گویی آن را دیده و در نعمت‌های آن به سر می‌برند، و جهنم را چنان باور دارند که گویی آن را دیده و در عذابش گرفتارند.

دل‌های پرهیزکاران اندوهگین، و مردم از آزارشان در امان، تن‌هایشان لاغر، و درخواست‌هایشان اندک، و نفسشان عفیف و دامنشان پاک است. در روزگار کوتاه دنیا، صبرکرده تا آسایش جاودانه قیامت را به دست آورند.، تجارتی پرسود که پروردگارشان فراهم فرموده.